"Slaap komt echt niet uit een doosje "

Maar liefst 2,3 miljoen Belgen kampen met slaapproblemen en slikken jaarlijks zo’n 400 miljoen dosissen slaapgeneesmiddelen (Bron: IQVIA, cijfers 2022). De overheid wil hier duidelijk iets aan doen en de FOD Gezondheid startte dan ook onlangs een sensibiliseringscampagne naar zorgprofessionals en een website met tal van tools. Er zal immers meer nodig zijn om deze problematiek grondig aan te pakken dan alleen het lopende afbouwprogramma van benzo’s in de apotheek. Net daarom gingen we in gesprek met Neurologe Inge Declercq.

Door haar fascinatie voor slaap- en waakstoornissen volgde ze verschillende bijscholingen en congressen en legde uiteindelijk het examen van Slaapexperte af. Na 16 jaar in een Brussels ziekenhuis gewerkt te hebben, startte Dr. Declercq haar bedrijf SleepWell&StressLess om via opleidingstrajecten, workshops enz. “de kracht van slapen in de bedrijfswereld te brengen”. Declercq: “In feite beïnvloedt alles wat je overdag doet hoe herstellend  je slaap is en omgekeerd bepaalt je slaap hoe je overdag functioneert. Beide zijn inherent met elkaar verbonden.“

Boosdoener

Dr. Declercq komt tijdens haar consultaties in het UZ Antwerpen veel mensen tegen die verslaafd zijn aan slaapgeneesmiddelen omwille van slapeloosheid. “Het probleem bij langdurig gebruik zijn de cognitieve klachten, en evenwichts- of coördinatiestoornissen bij ouderen. Maar wat heel motiverend werkt tijdens het afbouwen is dat die bijwerkingen snel afnemen. De mist in je hoofd trekt op en je functioneert beter. Het is dus belangrijk om je patiënt duidelijk te maken dat niet het slaaptekort, maar wel de pillen de grote boosdoener zijn.”

Het is dus belangrijk om je patiënt duidelijk te maken dat niet het slaaptekort, maar wel de pillen de grote boosdoener zijn.

Holistische aanpak

Volgens Dr. Declercq begint alles met luisteren, een juiste diagnosestelling en indien nodig een slaaponderzoek, want mensen blijken dikwijls totaal verkeerd in te schatten hoeveel ze geslapen hebben. En laat nu juist het terugvinden van het vertrouwen in je eigen slaapvermogen een goed vertrekpunt zijn om met slaaptherapie te starten. Dr. Declercq: “Cognitieve gedragstherapie is de internationaal erkende en wetenschappelijk gevalideerde eerstelijnsbehandeling voor een groot deel van de slapelozen. Het volgen van zo’n 7 à 8 individuele sessies van een uurtje is voldoende. In mijn zelfhulpboek “Slaap wijzer” zijn dat 10 stappen in 12 weken. Slaapproblemen moet je holistisch aanpakken, de vicieuze cirkel doorbreken, want door alleen aan mindfulness te doen of op je voeding te letten los je het niet op. Voor slaapproblemen bestaan er geen mirakeloplossingen, ze zijn immers complex en dus is het normaal dat het oplossen ervan tijd en een zekere motivatie vergt. Slaap komt echt niet uit een doosje.”

Te vroeg naar bed

Dr. Declercq: “We hebben allemaal een bioritme dat deels genetisch bepaald is. Daarom is het cruciaal om jouw waak-slaapritme te bepalen, zodat je precies weet wanneer je best gaat slapen. Dertig procent van de mensen met inslaapproblemen gaat te vroeg naar bed, dus die hebben eigenlijk geen slaap, maar een bioritmeprobleem.”

Hoe deze problematiek aanpakken?

Dr. Declercq is ervan overtuigd dat de regering meer kan doen dan alleen dit afbouwprogramma financieren. Enkele van haar suggesties zijn het stimuleren van fysieke activiteit als integraal onderdeel van ieders levensstijl, zorgen voor meer groen in steden, het afschaffen van automaten met frisdrank en zoete energiebommen in scholen, ziekenhuizen enz. die teveel suiker en/of cafeïne bevatten. Zeker nog meer maatregelen om de toegang tot slaaptherapie te bevorderen en de oprichting van deskundige onlineprogramma’s voor mentaal welzijn enz.

Dr. Declercq vindt ook dat de regering ervoor moet zorgen dat alle artsen slaapgeneeskunde als basisvak in plaats van als keuzevak volgen. Het zou hen al deels ‘wapenen’ als patiënten bij hen komen met slaapproblemen. Daarnaast stelt ze voor om de artsen te ontlasten van andere taken (van vaccinatie?), zodat er tijd vrij komt om met de patiënt in gesprek te gaan. Ze denkt daarbij aan een eenvoudige checklist waardoor ze al een echte eerstelijnsopvang van bepaalde slaapstoornissen zouden kunnen doen.

Om af te sluiten herhaalt Dr. Declercq dat een holistische aanpak van slaapproblemen een must is en dat ze hier graag haar expertise voor ter beschikking wil stellen aan de overheid, bijvoorbeeld voor het ontwikkelen van een degelijk en efficiënt online therapeutisch traject voor de behandeling van insomnie. “Begeleiding bij afbouwprogramma’s is een mooi initiatief, maar niet voldoende. Het is nodig de onderliggende slaapproblemen zelf aan te pakken.”

TIPS VAN DR. DECLERCQ voor jezelf of om aan je patiënten mee te geven

• Bouw je cafeïneverbruik af. Maximaal 3 per dag en stop ermee vanaf 8 uur voor je gaat slapen.
• Vermijd social media scrollen en binge watchen vanaf minstens één uur voor het slapen gaan, want de mentale stimulatie leidt tot de aanmaak van dopamine die je wakker houdt.
• Maak 2 uur voor je gaat slapen gebruik van een speciale oranje bril die 99% van blauw en helder licht filtert, want dat licht onderdrukt melatonineproductie.
• Gebruik het uur voor je gaat slapen eerder voor echte, rustgevende me-time en verwerk bewust je dag.
• Houd je gsm weg uit de slaapkamer.
• Slaap in een kamer van 15 à 19°C en met zo weinig mogelijk prikkels (opgeruimd staat netjes!)
• Ga slapen op jouw biologisch juiste slaaptijd.
• Voel je dat je de slaap niet kan vatten, sta op, doe geen licht aan en check ook niet hoe laat het is. Lees niet of kijk geen tv, maar zit rustig in het donker, adem traag en adem lang uit, zodat je aan je brein aangeeft dat het tijd is om te slapen en ga daarna met een positieve mindset weer naar bed.
• Anker je vast aan de kracht van jouw positieve gedachten: wie positief denkt over eigen slaapvermogen, slaapt beter.

Meer lezen?

Dr. Declercq schreef reeds 2 boeken: “De kracht van slapen” en “Slaap wijzer” (Pelckmans).